Een mortuarium is een vertrek of plaats in een ziekenhuis of verpleeghuis waar het lichaam van een overledene tijdelijk wordt bewaard en/of opgebaard. Het lichaam wordt bewaard of opgebaard tot de uitvaartverzorger het lichaam heeft opgehaald of tot aan de begrafenis of crematie. Een mortuarium in een ziekenhuis is doorgaans wat luxer uitgevoerd. Mortuaria in een ziekenhuis hebben een opbaarlocatie, waar ook nabestaanden kunnen worden opgevangen om afscheid te kunnen nemen van de overledene.
Een mortuarium in een ziekenhuis heeft ook een sectiekamer. In een sectiekamer kan onderzoek aan de overledene gedaan worden, bijvoorbeeld door een lijkschouwer of incidenteel door een patholoog-anatoom. Om het lichaam van de overledene langer te kunnen bewaren, hebben mortuaria ook koelruimtes. Door het lichaam te koelen wordt het ontbindingsproces vertraagd, wat van belang is voor eventuele autopsie, donatie of opbaring.
Oudere mensen kennen een mortuarium ook wel als een lijkenhuis of baarhuis. Heel vroeger werd een mortuarium namelijk ook wel een lijkenhuisje of baarhuisje genoemd. Maar deze woorden zijn niet meer van deze tijd.
Wat gebeurt er in een mortuarium?
Na een overlijden wordt het lichaam van de overledene klaargemaakt voor de opbaring. Voor de opbaring vindt noodzakelijke zorg plaats. Daarnaast kan ook gekozen worden voor wenselijke zorg.
Noodzakelijke zorg
De noodzakelijke zorg omvat alle zorg die namens en voor rekening van het ziekenhuis of verpleeghuis wordt uitgevoerd. Hierover zijn afspraken gemaakt, de noodzakelijke zorg dient dan ook verplicht uitgevoerd te worden door de zorginstelling. De zorginstelling kan deze zorg zelf uitvoeren of (voor een deel) overdragen aan een mortuariumbeheerder. Het is belangrijk dat alle noodzakelijke zorg binnen 3 uur plaatsvindt.
Onder noodzakelijke zorg vallen onder andere de volgende handelingen:
- Het schouwen van de overledene. De schouwarts doet vervolgens verslag in een verklaring van overlijden en vult een formulier van het CBS in.
- Aan de behandelend arts zal gevraagd worden of de overledene toestemming heeft gegeven voor obductie en/of donatie.
- Nabestaanden informeren over de verdere gang van zaken.
- Koelen van het lichaam.
- Verwijderen van bijvoorbeeld een infuus, katheter of stoma.
Wenselijke zorg
Wenselijke zorg is de zorg die gedaan wordt op verzoek van de nabestaanden. Als de overledene niet binnen 3 uur na vrijgave van het lichaam wordt opgehaald door de uitvaartondernemer, wordt er overgegaan tot de wenselijke zorg. Ook zullen er vanaf dit moment kosten in rekening worden gebracht door het mortuarium.
De wenselijke zorg bestaat onder andere uit het volgende:
- Het wassen van de overledene.
- Aankleden van het lichaam.
- Sluiten van de ogen en de mond.
- Verzorging van de overledene zoals: haarverzorging, scheren, make-up, geurtje en nagels. Maar ook kan bijvoorbeeld sieraden worden aangebracht.
- Verwijderen van een pacemaker of ICD.
- Begeleiden nabestaanden tijdens een rouwbezoek.
- Koelen van het lichaam.
- Eventuele religieuze wensen zoals een rituele wassing.
Kosten mortuarium
De eerste 3 uur in een mortuarium zijn gratis. In de eerste 3 uur wordt de noodzakelijke zorg uitgevoerd die voor rekening van de zorginstelling is. Als de overledene niet binnen 3 uur na overlijden is opgehaald door de uitvaartondernemer zullen er zogenaamde mortuarium (zorg)kosten in rekening worden gebracht.
Dit komt omdat na 3 uur na het overlijden moet worden overgegaan tot de wenselijke zorg. Dit is conform de afspraken tussen de NVZ (Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen) en de brancheorganisaties.